De terreur van Poetin in Oekraïne staat in een lange traditie van Russische expansiedrift en oorlog, schrijft Jaap Scholten. Alleen een hardere opstelling van de Europese Unie kan Poetin stoppen en voor een veilig Oekraïne zorgen.
Na 80 jaar vrede in Europa is het aantrekkelijk je in de eigen comfortabele bubbel terug te trekken en je gezicht af te wenden van de Russische wreedheid in Oekraïne. Maar daarmee verdwijnt de wreedheid niet. Het centrale idee van het Sovjetrijk – iedere vijand heropvoeden en daartoe eerst de vijand in zijn diepste ziel vernietigen – is onveranderd in het huidige Rusland. Danielle Bell, hoofd van de VN-mensenrechtenmonitoringmissie in Oekraïne, meldde in augustus dat tenminste 95% van alle Oekraïense militairen in Russische krijgsgevangenschap gemarteld wordt.
Ondertussen probeert Rusland uit te stralen dat het een redelijk, betrouwbaar land is. Maar in vrijwel alle steden die de Oekraïners weer bevrijdden, worden martelcentra gevonden. Tijdens mijn bezoek aan Oekraïne in mei 2022 zag ik in de dennenbossen tussen Boetsja en Irpin de vers gegraven, nog te vullen massagraven. Bij ons laatste hulpkonvooi naar Lviv werden we verzocht veel katheters en luiers mee te nemen – voor Oekraïense militairen teruggekeerd uit Russisch krijgsgevangenschap. Twee op de drie Oekraïense soldaten is daar verkracht en gemarteld, met bezemstelen en electroden.
Van tsaren tot kleptocratie
De wreedheid van het Russische rijk is een continuüm; van de tsaren, via het communisme naar Vladimir Poetins huidige kleptocratie. Voor mijn boek Kameraad Baron, over de aristocratie tijdens het communisme, interviewde ik slachtoffers van psychische en fysieke foltering door de Securitate en de ÁVO, de Roemeense en Hongaarse staatveiligheidsdiensten. De methodes van verhoor en foltering waren, op lokale folklore na, identiek; het blinddoeken, het gebruik van elektrodes, de glazen pipetten die in de pisbuis verbrijzeld werden, isolatie en vernedering.
De vader van deze aanpak is Feliks Dzerzjinski, oprichter van de Tsjeka, de eerste bolsjewistische geheime dienst en voorloper van de KGB en de huidige FSB. Hij zei in 1918:
`Wij staan voor georganiseerde terreur– dit moeten we ruiterlijk toegeven. Terreur is een absolute noodzakelijkheid…’. Poetin is bewonderaar van Dzerzjinski. Zijn aanpak wordt nog steeds onderricht.
Rest van de wereld
Dzerzjinski kreeg in 1958 een standbeeld voor Loebjanka, het hoofdkwartier van de Sovjet-Russische binnenlandse geheime dienst waar honderdduizenden de dood vonden. Na protesten in 1991 dumpten de autoriteiten het beeld in het ‘Park voor de gevallen monumenten’. Vorig najaar werd het standbeeld herplaatst, dit keer voor het hoofdkwartier van de buitenlandse afdeling van de Russische geheime dienst. Door de beul Dzerzjinski op die plek in ere te herstellen, laat Poetin de wereld weten: ik heb het binnenland onder controle, nu is de rest aan de beurt.
Na het eerherstel van Dzerzjinksi intensiveerden Russische sabotageacties in Europa; brandstichting in Britse loodsen met hulpgoederen, geknoei met drinkwater bij militaire bases in Duitsland, sabotage van hulpkonvooien in Polen (ook onze konvooien), het vermoorden van afvalligen.
In Oekraïne plegen de Russen een groeiende lijst oorlogsmisdaden; van het jagen op burgers met kamikazedrones, zweefbommen en vacuümbommen, en aanvallen met gifgas op Oekraïense soldaten, tot massale executie van krijgsgevangenen.
‘Een veilig en stabiel Oekraïne is een sine qua non voor een veilig en stabiel Europa’
Bij onze bezoeken aan Oekraïne zagen we deze Russische terreur. De mannen van het droneteam van de eerste noordelijke tankbrigade, die we tweemaal spullen en terreinauto’s brachten en die we bij het afscheid in Dnipro en Kiev in onze armen sloten, vielen in Koersk in Russische handen. Ze moesten zich uitkleden op hun onderbroek en sokken na, op de grond gaan liggen en kregen een nekschot.
In Yahidne bezochten we de kelder onder de school waar 350 dorpelingen een wintermaand door Russische soldaten waren gegijzeld. In een muur stond gekrast hoeveel kinderen er zaten, de namen van de mensen die stierven door kou of uitputting (8) en de namen van de mensen die door de Russen werden gedood (10).
Angst voor escalatie
Het sadistisch universum waarin het Oekraïense volk leeft duurt al meer dan 1000 dagen. Het is bovenmenselijk hoe zij standhouden. De Verenigde Staten en Duitsland zijn benauwd voor escalatie terwijl de Russische oorlogsmachine wordt gesteund door China, Iraanse drones en Noord-Koreaanse grondtroepen die aan Russische zijde vechten. Het door de VS schoorvoetend toelaten van gebruik van ATACMS-langeafstandswapens door Oekraïne in Koersk riskeert escalatie, waarschuwt de woordvoerder van het Kremlin. Angst voor escalatie moedigt Poetin juist aan. Als een hond ruikt hij zwakte op kilometers afstand. In het Westen respecteren we zwakte, hier in het oosten van Europa heeft men vooral respect voor kracht.
Illusie
Een veilig en stabiel Oekraïne is een sine qua non voor een veilig en stabiel Europa. Nu het bondgenootschap van de VS minder vanzelfsprekend is, moet Europa zich harder en autonomer opstellen tegenover de destructie van Poetin. Poetin waarschuwde ons notabene zelf al: `Rusland kent geen grenzen.’ Het is een illusie te denken dat het zwarte Russische rijk uit zichzelf zal stoppen met uitdijen.Deze oorlog is als een inktpot die is omgegooid: hij zal stromen waar hij naartoe kan stromen.
Jaap Scholten is mede-oprichter van stichting Protect Ukraine en schrijver van onder meer ‘Kameraad Baron’. Hij woont al 20 jaar in Oost-Europa.
