In West-Europa lijken wij soms haast vergeten te zijn wat oorlog is, en dat democratie en vrijheid een continue strijd vereisen. In Oost-Europa is dat over het algemeen anders, daar is het verleden dichterbij en staat de alledaagse terreur van de Sovjettijd nog vers in het geheugen gegrift. Ook in onze familie. Van jongs af aan kregen wij de verhalen van onze Hongaarse schoonvader c.q. grootvader mee. Na de neergeslagen Hongaarse opstand in 1956, waarin hij in de straten meevocht tegen de Russen, is hij zijn vaderland ontvlucht voor de Russische agressor. Met pijn in het hart kijkt hij naar de gebeurtenissen in Oekraïne, die de herinneringen aan 1956 springlevend maken.
De verwoestingen die Rusland toebrengt in Oekraïne zullen ook veel Syriërs bekend voorkomen. Luchtaanvallen en clusterbombardementen die veelal op burgerdoelen gericht zijn, de belegering van steden zoals Marioepol, ze komen sterk overeen met wat het Russische leger eerder in steden als Aleppo aanrichtte. Het zijn tactieken met een excessief gebruik van geweld die de burgers van een land murw moeten slaan en dwingen tot een overgave.
Hongarije in 1956, Afghanistan 1979, Tsjetsjenië in 1994 en 1999, Georgië in 2008, de Krim in 2014, Syrië in 2015, Oekraïne in 2022. Gedurende al die jaren lijkt de geschiedenis zich keer op keer te herhalen. Zoals Kersti Kaljulaid, ex-president van Estland, het in de Volkskrant verwoordde: „In de gebieden die Oekraïne heeft heroverd, zijn mensen vermoord, verkracht, gedeporteerd. Dat lijkt op wat er in de jaren vijftig is gebeurd in mijn eigen land, in alle landen achter het IJzeren Gordijn. Je kunt Oekraïne niet vragen een deel van zijn bevolking te laten vermoorden, verkrachten en deporteren.”
Hard terugslaan
Door deze ervaringen kijken deze landen met een andere blik dan West-Europa naar Rusland. Terwijl Duitsland daadwerkelijk geloofde dat Rusland kon veranderen door handel en Frankrijk vergeefs de dialoog met Poetin zocht, begrijpt vrijwel iedereen met een verleden in het Sovjetrijk dat Poetin slechts de taal van de macht verstaat. Op de Russische agressie is maar één antwoord mogelijk: niet bang zijn en hard terugslaan.
Een verklaring is dat Rusland zijn verleden nooit verwerkt of überhaupt kritisch bekeken heeft, zoals Duitsland na 1945 heeft gedaan. Op Russische scholen wordt niet onderwezen over de terreur van de Sovjet-Unie, over het neerslaan van de opstand in Boedapest, de Holodomor in Oekraïne en de misdaden, op niet te bevatten schaal, die het tegen haar eigen volk heeft begaan. Sinds Poetin aan de macht is mogen misstanden uit het eigen verleden niet langer benoemd worden en wordt Jozef Stalin, de beul van miljoenen, weer tot nationale held verheven. Rusland zal niet veranderen, tenzij het bereid is kritisch naar het eigen verleden te kijken en gedwongen wordt zijn imperialistische dromen te beteugelen.
Oekraïne leert West-Europa een vergeten les: vrijheid en democratie zijn niet een gegeven, daarvoor moet hard gevochten worden.
Drie maanden geleden zijn wij met een kleine cameraploeg door Oekraïne gereisd omdat wij wilden documenteren wat daar gebeurt. We hebben veel Oekraïners gesproken. De boodschap van president Zelensky en zijn landgenoten is glashelder: de democratie is hun hoogste goed en vereist een strijd tegen kolonisator Rusland, een strijd die zij tot het einde zullen strijden. Filosoof Volodomyr Yermelenko zei het zo tegen ons in Kyiv: „Voor Poetin zijn de Oekraïners niet meer dan een stel provincialen die zich moeten onderwerpen of anders vernietigd worden. Poetins boodschap: ik bepaal het moment dat jullie zullen sterven.”
En dat is precies wat hij doet. Het Russische leger moordt, plundert, martelt en verkracht zoveel het kan. Met dodenlijsten in de hand arriveren ze. Enkele dagen nadat onze Hongaarse schoonvader c.q. grootvader in de herfst van 1956 Hongarije had verlaten en zijn leven als vluchteling was begonnen, stond de geheime dienst bij zijn ouders op de stoep om hem te halen. Hij was net op tijd weg. In Boetsja, Borodjanka, Izyum, Cherson, overal herhaalt de terreur zich.
Lees ook
We moeten niet toestaan dat Poetin Oekraïne verslindt
Oekraïne aan de winnende hand
Voor tegenstanders van autocratie geldt slechts één devies: laat je niet intimideren, neem verantwoordelijkheid en voor alles: lever wapens. Het is misdadig nu van Oekraïne te eisen vrede te sluiten. Behalve dat een opgedrongen vrede een immorele eis is, is het op dit moment ook een weinig tactische zet. Oekraïne is op het strijdtoneel al maanden aan de winnende hand. Hoe meer voortgang het op het slagveld weet te maken, des te gunstiger zijn uitgangspositie is zodra het tot onderhandelingen met Rusland komt. Het is aan Oekraïne om te bepalen wanneer dat is.
Het Oekraïense verzet tegen de Russische invasie is een wake-up call voor het Westen. Een wake-up call dat vrijheid en democratie niet een gegeven zijn, maar iets waarvoor hard gevochten moet worden. Wanneer Oekraïne tot een compromisvrede met Rusland wordt gedwongen zullen de gruwelijkheden zich blijven herhalen en is de enige vraag die nog rest: wie zal de volgende zijn in deze Russisch roulette? Een dergelijke laffe houding zou de werkelijke zelfmoord van Europa zijn.
